Jakie są próby złota i srebra? Jak sprawdzić próbę?

Próba metalu szlachetnego takiego jak złoto, srebro, platyna i pallad odzwierciedla zawartość danego metalu w stopie. Tym samym próba złota określa jego zawartość w wyrobie. Pewnie nie każdy zdaje sobie sprawę, że złoto jest miękkim i plastycznym metalem. Dlatego też do złota dodaje się inne metale, tzw. “domieszki”, które nadają mu twardość i dzięki temu można z niego wykonać biżuterię. W celu standaryzacji wprowadzono oznaczenia próby złota, które określają “ile złota jest w złocie”, a ile innych metali, czyli domieszek.

Próba złota

Najprościej rzecz ujmując, to określenie zawartości złota w danym wyrobie, na przykład w pierścionku zaręczynowym, kolczykach czy bransoletce. Próba wyrażana jest w karatach. Urząd probierczy zajmuje się badaniem zawartości metalu szlachetnego w wyrobie i nabija na nim cechę probierczą. Cecha probiercza wskazuje rodzaj metalu szlachetnego i jego próbę. Do każdego metalu przypisany jest jeden rodzaj cechy głównej, która jest stosowana łącznie z cechą dodatkową.

*zdjęcie przedstawia tabelę polskich cech probierczych obowiązujących od 7 maja 2012 r.

Cena za wyrób ze złota, którą zaoferuje jubiler albo dealer metali szlachetnych w dużej mierze zależy właśnie od próby złota. Jednakże nie tylko złoto jest oznaczane próbami, ale również inne metale szlachetne, takie jak srebro i platyna. Każdy metal posiada swój własny symbol. Do złota jest przypisany wizerunek głowy rycerza, srebro oznakowane jest głową kobiety, platyna głową konia, a pallad głową psa.

Oprócz tego cecha zawiera również litery, dzięki którym dowiemy się, który urząd probierczy cechował nasz wyrób.

A – Białystok, B – Bydgoszcz, G – Gdańsk, H – Chorzów, K – Kraków, L – Łódź,
P – Poznań, V – Wrocław, W – Warszawa, Z – Częstochowa

Najbardziej wiarygodne są próby złota wybijane przez urząd probierczy i oznacza się je cyframi od 0 do 6.

0 to najrzadsza próba, którą oznacza się biżuterię wykonaną z czystego złota. Mimo że jest to miękki metal, w niektórych krajach (np. Indiach) wyroby z 24- lub 22-karatowego złota są niezwykle popularne.

Rodzaje próby złota

• 0 – 999 zawiera 99,9% czystego złota
• 1 – 960 zawiera 96,0% czystego złota
• 2 – 750 zawiera 75,0% czystego złota
• 3 – 585 zawiera 58,5% czystego złota
• 4 – 500 zawiera 50,0% czystego złota
• 5 – 375 zawiera 37,5% czystego złota
• 6 – 333 zawiera 33,3% czystego złota

Jaka próba jest najpopularniejsza? W przypadku złota najpopularniejsza jest próba 585, z której wykonuje się obrączki ślubne, pierścionki zaręczynowe, naszyjniki i łańcuszki. Najlepsza próba złota to bez wątpienia 999, ponieważ wyroby nią oznaczone, na przykład monety bulionowe, zawierają 99,99% czystego złota.

Jaka próba złota jest najlepsza do obrączki?

Często spotykanym pytaniem jest to, jaką próbę powinna mieć obrączka. W zdecydowanej większości przypadków obrączki ślubne wykonuje się ze złota próby 585, jednak zdarzają się też te wykonane ze złota próby 333 bądź 750. Wszystko zależy od upodobań przyszłych małżonków oraz budżetu, jaki chcą przeznaczyć na obrączki.

W przypadku biżuterii, która nosimy na co dzień, nie zawsze wyższa próba jest lepszym wyborem, ponieważ sprawia ona, że wyrób jest bardziej miękki, a co za tym idzie – może ulegać deformacji. Stąd popularność wyrobów 14-karatowych (o próbie 585), które łączą w sobie względy praktyczne i finansowe.

Jak samodzielnie sprawdzić próbę złota?

Najprostszym rozwiązaniem jest użycie zwykłej lupy – dzięki niej odczytamy próbę z wyrobu i sprawdzimy ją w powyższej tabeli. Kolejnym krokiem jest zważenie biżuterii i sprawdzenie jej aktualnej wartości.

W przypadku wątpliwości co do próby złota warto zasięgnąć opinii złotnika lub dealera metali, ponieważ mogą oni sprawdzić próbę poprzez badanie wyrobu przy użyciu cieczy probierczej lub spektrometru.

Próby złota w karatach

Do określana próby złota, ale też do szacowania wagi kamieni wykorzystuje się również miarę karata – jeden karat to 1/24 czystego złota. Najbardziej pożądane przez inwestorów złoto 24-karatowe odpowiada próbie 999, a wpadające w brąz i najmniej wartościowe, 8-karatowe złoto, odpowiada próbie 333.

• złoto 24-karatowe odpowiada próbie 999
• złoto 22-karatowe odpowiada próbie 916
• złoto 18-karatowe odpowiada próbie 750
• złoto 14-karatowe odpowiada próbie 585
• złoto 12-karatowe odpowiada próbie 500
• złoto 9-karatowe odpowiada próbie 375
• złoto 8-karatowe odpowiada próbie 333

Próba srebra

Podobnie jak złoto, srebro jest miękkie i z tego względu zawiera domieszki innych metali w celu zwiększenia jego trwałości. Próba srebra określa, ile jest srebra w stopie i, celem standaryzacji, wprowadzono następujące jego próby:

• próba 925 zawiera 92,5% czystego srebra
• próba 875 zawiera 87,5% czystego srebra
• próba 830 zawiera 83,0% czystego srebra
• próba 800 zawiera 80,0% czystego srebra

Próby te obowiązują w Polsce od 1986 roku, gdyż we wcześniejszych latach funkcjonował system kolejnych jednocyfrowych prób, jednak niestety ich wartości były zmienne i wraz z kolejnymi rozporządzeniami ulegały zmianie.

W tabeli poniżej znajdują się oznaczenia próby srebra w zależności od lat obowiązywania:

Najlepsza próba srebra to oczywiście ta, która zawiera najwięcej srebra w stopie, czyli 925 i często jest wykorzystywana w wyrobach jubilerskich.

Próba złota i srebra nabita na biżuterii zwiększa prawdopodobieństwo, że jest ona autentyczna. Tym samym pierścionek zaręczynowy, mający nabitą próbę złota 585 zawiera 58,5% złota, a reszta to inne metale, które mają nadać mu twardość. Dzięki temu, mimo swojej plastyczności, złoto nadaje się do codziennego użytku.

Próba złota w monetach

Monety inwestycyjne mają przeważnie wybitą próbę złota, z której zostały wykonane. Najpopularniejsze monety bulionowe wytwarzane są ze szczerego, 24-karatowego złota, jednak zdarzają się wyjątki od reguły. Popularna moneta Krugerrand jest wykonana ze złota 22-karatowego (próba 916) za sprawą domieszki miedzi, która nadaje jej charakterystyczny kolor. Mimo to, zawiera ona uncję czystego metalu. Domieszka sprawia, że uncjowy Krugerrand waży 33,93 g, a nie 31,1 g, jak na przykład Kanadyjski Liść Klonu czy Wiedeńscy Filharmonicy.

Czy biżuteria musi mieć wybitą próbę?

Polskie prawo probiercze nakłada obowiązek wybicia próby na wyrobach z metali szlachetnych, czyli ze złota, srebra, platyny i palladu. Każdy wyrób ze złota, którego waga przekracza 1 gram, musi posiadać cechę probierczą (nabita próbę). Podobnie jak wyroby ze srebra, których waga przekracza 5 gramów.

Dlatego też w przypadku wątpliwości co do próby najlepiej udać się do najbliższego jubilera albo dealera metali szlachetnych, który przy pomocy specjalistycznych narzędzi oraz fachowej wiedzy określi próbę metalu, z jakiego dana biżuteria została wykonana oraz orientacyjną wartość wyrobu.

Próba złota a kolor

Wspomniane wcześniej domieszki metali mają wpływ na barwę wyrobu. Im bardziej miedziany kolor, tym niższa próba.  Oprócz klasycznego, żółtego odcienia biżuterii, w jubilerstwie spotykamy także inne barwy złota:

• żółte złoto – klasyczny odcień tego metalu. Powstaje poprzez połączenie złota ze srebrem i miedzią.
• białe złoto – zawiera domieszkę niklu bądź palladu. Z uwagi na alergizujące działanie tego pierwszego, obecnie stosuje się głównie pallad. Białe złoto nie zawsze ma idealnie białą barwę – by ją uzyskać, porywa się je powłoką rodu.
• różowe złoto – powstaje ze stopu złota z palladem i cynkiem bądź miedzią.  Jest często nazywane 'rosyjskim złotem”.
• niebieskie złoto – powstaje dzięki domieszce żelaza, niklu bądź kobaltu.
• fioletowe złoto – ten nietypowy odcień uzyskujemy za pomocą domieszki glinu.

Niezależnie od barwy wyrobu, obowiązującym oznaczeniem są cechy probiercze, które prezentujemy wyżej. Kolor biżuterii nie definiuje próby, a jest jedynie efektem, powstałym dzięki domieszkom innych metali.

Jak sprawdzić złoto bez nabitej próby?

Może się zdarzyć, że nasz wyrób nie będzie posiadał cechy probierczej lub będzie ona bardzo niewyraźna. Wówczas możemy posłużyć się sposobami, o których więcej piszemy w tym artykule.

Zdecydowanie wygodniejszym rozwiązaniem będzie jednak odwiedzenie specjalisty, który zweryfikuje zawartość złota w wyrobie ze stuprocentową pewnością.