Stara zasada mówi, że nie wszystko “złoto co się świeci” i warto mieć to na uwadze, przechowując w domu stare przedmioty, które wyglądają jak złote, a mogą być wykonane z innych metali. W ostatnim czasie rośnie aktywność oszustów, którzy sprzedają wyroby z tombaku jako złotą biżuterię. Sprawdzenie autentyczności złota w domowych warunkach nie jest łatwe, jest jednak kilka miarodajnych metod, które pomogą nam sprawdzić, czy nasze złoto to prawdziwe złoto. Jak zatem stwierdzić, czy jest autentyczne? W artykule przedstawiamy kilka sposobów na rozpoznanie złota.

 Spis treści:

Złoto a tombak – rozpoznanie złota
Jak wygląda prawdziwe złoto?
Najpopularniejsze domowe sposoby sprawdzania autentyczności złota
Weryfikacja złotych monet i sztabek
Rozwój metod testowania metali szlachetnych
Na co uważać przy weryfikacji złota?
Jak nie dać się oszukać na złocie?
Podsumowanie

Złoto a tombak – rozpoznanie złota

Tombak, nazywany “złotem głupców” to materiał powszechnie wykorzystywany przez oszustów jako podróbka złota. Służy on do tworzenia przedmiotów, które jedynie wyglądają jak wyroby z kruszcu. Tombak jest stopem miedzi i cynku, a znaczna zawartość miedzi (około 80%) sprawia, że tombak uzyskuje charakterystyczną złotą barwę, dzięki czemu do złudzenia przypomina złoto. I na tym kończą się podobieństwa, gdyż tombak jest prawie bezwartościowy, w przeciwieństwie do królewskiego metalu. Wprawne oko złotnika czy jubilera od razu dostrzeże różnicę między prawdziwym złotem a tombakiem, ale przypadkowy turysta, zaczepiony na ulicach Indii czy Tajlandii, może dać się oszukać i zapłacić krocie za bezwartościowe wyroby. Na uczciwie sprzedawanym tombaku powinno znajdować się oznaczenie MET (metal), które odróżnia go od złota.

Jak wygląda prawdziwe złoto? 

Zadajesz sobie pytanie, czy twój pierścionek lub łańcuszek to podróbka złota czy prawdziwe złoto? Rozpoznanie złota może wydawać się trudne, ale gdy zapoznasz się z podstawowymi informacjami i sposobami weryfikacji, zaczerpniętymi od profesjonalistów, łatwiej rozpoznasz autentyczny wyrób. 

SPRAWDZENIE PRÓBY WYROBU ZE ZŁOTA

Pierwszym krokiem w celu zbadania czy pierścionek, kolczyki bądź łańcuszek rzeczywiście są wykonane ze złota, jest odczytanie próby (cechy probierczej), która powinna być wygrawerowana na złotej biżuterii. W Internecie bez problemu można znaleźć oznaczenia poszczególnych prób. Zazwyczaj w trudno dostępnym miejscu wybijany jest stempel (próba) oznaczający czystość złota. Najczęściej spotykane próby złota to 960, 750, 585, 333. Więcej na ten temat przeczytasz w naszej publikacji na blogu.

Na podstawie próby złota określana jest również wartość wyrobu. Tym samym próba 585 oznacza, że zawartość czystego złota w biżuterii wynosi 58,5%, a resztę stanowią inne kruszce, które mają nadać jej twardość. Należy pamiętać, że złoto w swojej czystej formie jest materiałem miękkim i plastycznym, dlatego też dodaje się do niego inne metale. Bardzo rzadko dochodzi do prób fałszowania próby złota, częściej możemy mieć do czynienia z sytuacją, kiedy to łańcuszek jest wykonany ze złota próby 333, a zapięcie już z wyższej próby, na przykład 585. Do tak podstawowej weryfikacji sprawdzania złota wystarczające będzie szkło powiększające.

CZY NA ZŁOCIE MUSI BYĆ PRÓBA?

Obecnie w większości krajów rządy przyjęły przepisy regulujące produkcję i sprzedaż przedmiotów z metali szlachetnych. Większość z tych przepisów i regulacji rozwijała się niezależnie na przestrzeni kilkuset lat. Każdy kraj ma swoje własne tradycje, co często znajduje odzwierciedlenie w ich statutach i przepisach dotyczących biżuterii z metali szlachetnych. Nie jest to nowa sprawa. Cechowanie wyrobów miało miejsce już w starożytności, gdy zarówno kupcy, jak i królowie starali się zagwarantować czystość złota poprzez próbę metali szlachetnych na monetach i biżuterii. Ponad 5000 lat temu w starożytnym Egipcie faraon Menes poświadczał czystość złota małych sztabek, stemplując je swoją pieczęcią. Metale szlachetne były stemplowane oficjalnymi znakami również w Imperium Rzymskim, a do XIV wieku praktyka ta rozprzestrzeniła się w całej Europie. Choć światowy, uniwersalny system cechowania nie został jeszcze opracowany, istnieje europejska Konwencja Wiedeńska, znaną również jako Konwencja o Kontroli i Oznakowaniu Wyrobów z Metali Szlachetnych. Na mocy konwencji wprowadzono wspólny znak probierczy (symbol wagi), zwany „Common Control Mark” (CCM), akceptowany przez wszystkie kraje członkowskie. Obecnie 19 krajów europejskich jest sygnatariuszami tej Konwencji, w tym Polska.

Najpopularniejsze domowe sposoby sprawdzania autentyczności złota:

• PRZEBARWIENIA WYSTĘPUJĄCE NA BIŻUTERII

Złota biżuteria przechowywana w tradycyjny sposób nie powinna stracić swojego charakterystycznego żółtego koloru. Natomiast jeśli na biżuterii występują przebarwienia, wierzchnia warstwa się ściera, oznacza to, że biżuteria nie jest ze złota, tylko jest pozłacana. Ścieranie się warstwy wierzchniej jest również oznaką, że metal znajdujący się pod nią zaczyna reagować z wodą, powietrzem, zabrudzeniami i przez to zmienia swoje pierwotne właściwości.

• PRÓBA MAGNESU

Do najpopularniejszych sposobów sprawdzania złota w domu należy próba magnesu. Test magnesem polega na przyłożeniu go do złota. W ten sposób można się dowiedzieć, czy mamy nasz przedmiot to podróbka złota czy prawdziwe złoto, ponieważ złoto nie wykazuje żadnych właściwości magnetycznych i nie powinno nawet drgnąć.

Wykonując próbę magnesu, warto być ostrożnym, zwłaszcza sprawdzając biżuterię wykonaną ze srebra, gdyż przykładowo srebrne kolczyki, reagujące na magnes, niekoniecznie mogą być bez wartości. Może się okazać, że zostały zrobione z platyny, czyli z droższego kruszcu niż srebro. Wynika to z faktu, że platyna jest paramagnetykiem, czyli reaguje na działanie magnesu.   

Próba magnesu nie jest do końca miarodajnym sposobem i warto przeprowadzić też inne testy na sprawdzenie autentyczności złota.

• PRÓBA ARCHIMEDESA

Jedną z najbardziej pewnych metod sprawdzania autentyczności złota jest obliczenie jego gęstości. Metoda ta jest nieco skomplikowana, jednak bardziej miarodajna. Co należy wiedzieć? Gęstość złota wynosi 19,3 g/cm³, ołowiu 11,34 g/cm³, natomiast srebra 10,49 g/cm³.

By przeprowadzić test, trzeba przygotować szklankę z woda, wagę i kalkulator. Na początek zważ złoty wyrób. Następnie na wadze umieść naczynie z wodą i zapisz jego wagę. Potem do naczynia włóż biżuterię. Waga powinna pokazać ilość wypartej wody. Na koniec podziel masę biżuterii przez masę wypartej wody i tak poznasz gęstość wyrobu. Jeśli przedmiot jest wykonany ze złota, to wynik wyniesie ok. 19,3 g/cm³, jeśli zaś ze srebra, będzie to 10,49 g/cm³, tyle, ile wynosi gęstość tych metali. 

• TEST KWASEM

Jedną z cech charakterystycznych metali szlachetnych jest ich odporność na chemikalia.  Standardowe testy kwasowe dla złota i platyny opierają się na fakcie, że nie będą one reagować z czystym kwasem azotowym, ale będą reagować na aqua regia, która jest mieszaniną kwasu azotowego i kwasu solnego.  Pamiętaj- zawsze należy zachować ostrożność podczas pracy z kwasami! Płyny do testowania kwasów można kupić w sklepach jubilerskich lub sklepach z kamieniami. Jeśli kupisz małą butelkę płynu do testowania np. 14-karatowego złota (kwas azotowy) i umieścisz kroplę na niepozornej części biżuterii, możesz zaobserwować następujące reakcje:

18-karatowe i wzwyż złoto bez zmian

14-karatowe złoto bez zmian lub tylko nieznaczna zmiana koloru na brązowy

10-karatowe złoto zmienia kolor na brązowy

Niskokaratowe złoto zmienia kolor na brązowy lub zielony

Jeśli plamka bulgocze lub syczy, przedmiot zdecydowanie nie jest ze złota i platyny.  Złoto o niższej próbie karatowej może lekko musować, ale nie będzie bąbelkować ani syczeć. Brązowa i zielona zmiana koloru jest spowodowana obecnością metali nieszlachetnych w stopie złota. Srebro można łatwo odróżnić od wysokiej jakości białego złota. Jeśli masz trudności z zauważeniem zmiany koloru, możesz wytrzeć miejsce białą serwetką lub ręcznikiem papierowym i poszukać zmiany koloru na białym tle.

Weryfikacja złotych monet i sztabek

Gdybyśmy mieli sugerować się światową kinematografią, sprawdzanie złota przeprowadzilibyśmy zębami, jednak – dla dobra jamy ustnej i naszego produktu – odradzamy ten sposób. Są inne drogi prostej weryfikacji złotych monet i sztabek.

Każda moneta posiada określone cechy i wymiary, które są ogólnodostępne na stronach producentów. Należą do nich średnica, waga oraz grubość wyrobu. Waga monety, którą podaje producent to minimum, zatem jeśli jednouncjowy Krugerrand waży kilka setnych grama więcej niż wzorcowe 33,93 g, to jest to wskazanie prawidłowe. Średnica i grubość są parametrami maksymalnymi, zatem jeśli różnią się o 1-2%, to również jest to wskazanie prawidłowe.

Nieco inaczej wygląda kwestia sztabek, bowiem te sprzedawane są w opakowaniach, których nie należy otwierać. W przypadku sztabek bitych, numer i logo producenta powinny być idealnie naniesione, a jej krawędzie ostre. Nawet w przypadku sztabek w Certipackach można wykonać przybliżone pomiary ich wysokości i szerokości, a także wagi i grubości. Wzorcowe wymiary można znaleźć na stronach producentów. Warto także dokładnie obejrzeć opakowanie – sprawdzić, gdzie umieszczony jest numer sztabki, logo producenta, zweryfikować czcionkę i umiejscowienie poszczególnych elementów CertiCard. Fałszerze często pomijają takie szczegóły.

• LINIJKA FISCHA

Jednym z popularnych sposobów prostej weryfikacji monet jest użycie linijki Fischa. Dzięki temu prostemu narzędziu sprawdzimy wagę, średnicę oraz grubość produktu. Jeśli nie mamy do dyspozycji linijki Fischa, te same parametry sprawdzimy również za pomocą wagi elektronicznej oraz suwmiarki.

• DOKŁADNIE OBEJRZYJ PRODUKT

To najprostsza i bardzo skuteczna metoda sprawdzenia, czy mamy do czynienia ze złotem. W przypadku monet i sztabek dostrzeżemy ewidentne niedociągnięcia i różnice w literach czy stemplu, a w przypadku biżuterii będą to przebarwienia. Jeśli mamy do czynienia z biżuterią z mosiądzu, zauważymy na niej patynę, której nie ma przypadku wyrobu ze złota.

• TEST REZONANSOWY 

Jest to sposób na sprawdzanie złota w przypadku złotych monet. Za pomocą aplikacji dedykowanej na telefon można ocenić jakość i czystość dźwięków, które wyda uderzona długopisem moneta. Ta metoda zadziała przede wszystkim w przypadku 24-karatowych monet i monet z domieszką miedzi, takich jak Krugerrand. Pierwiastkiem, który ma podobną gęstość do złota jest wolfram, jednak po uderzeniu moneta wyda głuchy odgłos, w przeciwieństwie do czystego dźwięku szlachetnego kruszcu, którego nie da się pomylić z czymkolwiek innym.

Rozwój metod testowania metali szlachetnych

Błyskawiczny rozwój technologii otwiera możliwości coraz lepszego weryfikowania ilości i czystości złota. Do najnowszych metod zalicza się:

• POMIAR PRZEWODNOŚCI

Pomiar przewodności polega na użyciu specjalistycznego urządzenia do pomiaru przewodności elektrycznej metalu. Różne metale mają unikalne poziomy przewodności; metoda ta może być wykorzystana do identyfikacji wielu rodzajów obecnych w przedmiocie metali. Jednak nie zawsze jest dokładna, ponieważ niektóre stopy i metale mieszane mogą mieć podobne poziomy przewodności. Nawet temperatura próbki może mieć wpływ na wynik testu.

• TESTY XRF (SPEKTROMETRIA FLUORESCENCJI RENTGENOWSKIEJ)

Badanie XRF jest bardziej dokładną i kompleksową metodą badania zawartości i czystości metali szlachetnych. Analizator XRF emituje promieniowanie rentgenowskie do metalu, mierzy energię uwalnianą przez wzbudzone elektrony, aby określić, z czego składa się próbka, i dostarcza wyniki w ciągu kilku sekund. Ten test jest nie tylko szybki i łatwy, ale analizatory XRF są ogólnie uważane za najbardziej niezawodną metodę testowania metali. Jedyny problem, to dostęp do maszyny i koszt testu.

Na co uważać przy weryfikacji złota?

Podmioty, które na co dzień nie mają do czynienia z obrotem metalami szlachetnymi, mogą stosować metody weryfikacji, które prowadzą do trwałego uszkodzenia złota. Nie gódźmy się na rozpakowywanie i wiercenie czy przecinanie sztabek, a tym bardziej na stosowanie cieczy probierczej na monecie w stanie menniczym. Profesjonalista bez problemu sprawdzi złoto bez niszczenia go.

Jak nie dać się oszukać na złocie?

• Aby nie dać się oszukać i nie kupić wyrobów z tombaku zamiast ze złota, bez wątpienia kluczowa jest znajomość cen metali i kamieni szlachetnych. Warto mieć na uwadze, że wykonanie biżuterii ze złota jest w gruncie rzeczy procesem skomplikowanym, a ostateczna cena wyrobu znacznie przewyższa rynkową cenę kruszcu. W branży jubilerskiej nie zdarzają się okazje cenowe, poza tym na różnych portalach internetowych można sprawdzić cenę popularnych metali i kamieni szlachetnych. 
• Sytuacja wygląda podobnie z wyrobami ze złota takimi jak monety bulionowe czy sztabki złota.  Nie wierzmy w rozmaite okazje cenowe i starajmy się unikać długiego, czasem kilkutygodniowego, oczekiwania na odroczoną dostawę monet bądź sztabek. Dobrym rozwiązaniem jest zakup złotej biżuterii u renomowanego jubilera, jak również zakup złotych monet i sztabek od lokalnego dostawcy, który cieszy się renomą rzetelnego sprzedawcy.
• Unikajmy portali aukcyjnych, które nie weryfikują użytkowników, a tym bardziej zakupów gotówkowych od nieznajomych. Jeśli cena monety lub sztabki jest niższa niż kurs danego kruszcu na giełdzie, możemy być niemal pewni, że mamy do czynienia z falsyfikatem. Na rynku złota inwestycyjnego nie ma „okazji”.

Podsumowanie

W artykule przedstawiliśmy kilka sposobów jak sprawdzić czy złoto jest prawdziwe, jednak w celu uzyskania stuprocentowej pewności najlepiej udać się do najbliższego jubilera bądź sprawdzonego punktu skupu metali szlachetnych. Specjalista z wykorzystaniem dedykowanych narzędzi może określić, czy dana biżuteria jest wykonana ze złota, określić jego próbę, a także przedstawić wartość wyrobu w oparciu o aktualne ceny giełdowe.