Alchemia złota, czyli w poszukiwaniu kamienia filozoficznego

Transmutacja dowolnego metalu w złoto, panaceum na wszelkie choroby i moc dająca młodość oraz życie wieczne – te trzy właściwości przypisuje się legendarnemu kamieniowi filozoficznemu, który od starożytności był celem poszukiwań alchemików – adeptów mistycznej i tajemnej dyscypliny naukowej, zwanej alchemią. Najbardziej żywa wyobraźnia nie jest w stanie wymyślić konceptu, który mógł działać potężniej na umysły ludzi niż idea kamienia filozoficznego; nic więc dziwnego, że przez wieki był on obsesją wielu alchemików.

Alchemia i złoto

Alchemia wzięła swoją nazwę od arabskiego słowa al-kīmiyā’, które oznacza „łączenie lub stapianie” i była tajemniczym połączeniem nauki, filozofii i duchowości.

Pierwsze wzmianki o praktykach alchemicznych pochodzą z okresu pojawienia się metalurgii, około 3500 roku p.n.e. Historycy zidentyfikowali tradycje wydobywania i przetwarzania metali, w tym złota, w Chinach, Indiach, na Bliskim Wschodzie i w Europie.

Czerpiąc ze starożytnej filozofii przyrody a następnie od arabskich myślicieli, alchemicy wierzyli, że cały wszechświat i uosabiająca go materia są jedną substancją, która składa się z czterech żywiołów – pierwiastków ziemi, powietrza, ognia i wody, a najsłynniejszy arabski alchemik, Dżabir Ibn Hajjan, rozwinął koncepcję żywiołów i dodał do tych podstawowych elementów materii jeszcze dwie zasady bezpośrednie, siarkę i rtęć, z których w jego mniemaniu złożone były wszystkie metale.

Alchemicy wierzyli, że poprzez zmianę proporcji powyższych pierwiastków w materii, wszystkie metale można transmutować w złoto, jeśli tylko stworzy się im odpowiednie do tego warunki; zajść wtedy może przemiana żywiołów, która nie jest przypadkowa i rządzi się  własnymi regułami.

Dlaczego alchemicy chcieli zamieniać metale nieszlachetne w złoto?

George Starkey (znany pod pseudonimem Eirenaeus Philalethes), XVII-wieczny kolonialny alchemik amerykański napisał w swojej książce: „Wszystkie nasiona metaliczne są nasionami złota: złoto jest bowiem zamiarem natury w odniesieniu do wszystkich metali. Jeśli metale nieszlachetne nie są złotem, to tylko przez jakąś przypadkową przeszkodę – wszystkie one są potencjalnie złotem.”

Czym jest kamień filozoficzny?

Kamień filozoficzny, z łac. lapis philosophorum (kamień filozofów, kamień mędrców) to substancja, która przy pomocy specjalnego procesu, zwanego opus magnum umożliwia przemianę wszelkich metali w złoto lub srebro.

Kamień podobno był czerwonego koloru, był niepalny i nie pochłaniał wody. Dodany w minimalnych ilościach do każdego rodzaju metalu miał zamieniać go w szczere złoto i „uszlachetnić” tym samym pierwotną naturę materii metalu – podstawowym celem alchemii była transformacja substancji fizycznych ze stanu niedoskonałej doczesnej egzystencji w stan duchowej doskonałości, utożsamianej ze złotem. Według ksiąg alchemii proces opus magnum trwać powinien siedem dni (tyle, ile trwało stworzenie świata) albo cały rok (tyle, ile trwa obieg cyklu naturalnego). Najczęściej trwał jednak całe życie alchemika.

Co bardzo istotne, alchemicy nie próbowali stworzyć kamienia, a go odtworzyć, bowiem wedle wiedzy, którą dysponowali, kamień już został stworzony przez francuskiego uczonego Nicolasa Flamela, żyjącego na przestrzeni XIV i XV wieku. Receptura kamienia została jednak zniszczona, by nie dostała się w niepowołane ręce. Pozostały jedynie poszlaki i ukryte w znakach i symbolach z mitologii i astrologii wskazówki o składnikach i praktykach. Chroniło to tajemnicę kamienia, ponieważ tylko inny alchemik byłby w stanie zrozumieć ukryte w nich słowa. Poprzez trwające nierzadko całe życie badania i eksperymenty oraz studiowanie dawnych ksiąg i materiałów pozostawionych przez poprzedników, alchemicy szukali tej uniwersalnej, jedynej receptury, która pozwoli im odtworzyć kamień.

Dziedzictwo alchemii

Alchemicy nieustannie próbowali różnych składników, kombinacji i procesów chemicznych w poszukiwaniu alchemicznego złota. W rezultacie odkryli wiele informacji na temat związków chemicznych i innych substancji. Eksperymenty położyły podwaliny pod współczesną naukę, wyłoniło się też kilka prawdziwych odkryć: alchemicy wynaleźli destylację, proto-morfinę (laudanum), farby olejne, tusze, proch strzelniczy i wiele innych.

Złoto nowszej alchemii

Choć współcześni naukowcy badający koncept kamienia filozoficznego stanowczo uważają, że stworzenie złota z innych metali okazało się dla alchemii niemożliwe, alchemicy odegrali ważną rolę w formułowaniu naszego rozumienia świata, a ich spuścizna żyje nadal: w XX wieku znaleźliśmy sposób na stworzenie złota na niewielką skalę, transmutując pierwiastki metali nieszlachetnych w akceleratorach cząstek lub reaktorach atomowych.

W 1947 roku zespół pod przewodnictwem fizyka Arthura Dempstera w Argonne National Laboratory wytworzył złoto z rtęci. Dokonali tego, bombardując rtęć spowolnionymi neutronami. Poprzez wychwyt elektronu, powstały z Hg-196 nietrwały izotop rtęci Hg-197, zmienia się w trwały izotop złota Au-197.  Otrzymana w tym procesie bryłka złota znajduje się w Muzeum Nauki i Przemysłu w Chicago, gdzie wystawiona jest na widok publiczny.

Proces sam w sobie jest jednak dalece nieopłacalny, warto też mieć na uwadze, że nie każdy też chciałby nabyć złoto, które powstało w reaktorze jądrowym.

Złoto i srebro z Twojej szkatułki

Dziś niemal każdy ma w swoim posiadaniu złoto, najczęściej w formie biżuterii. Biżuteria jednak nie jest czystym złotem- w procesie powstawania np. pierścionków, do złota, które jest metalem bardzo miękkim i plastycznym dodaje się stop innego metalu, który nadaje biżuterii pożądaną twardość i wytrzymałość. Dzięki temu pierścień odporny będzie na wgniecenia i zarysowania i przetrwa wiele dziesięcioleci, jak nie setki lat. Gdybyś zatem zechciał na modłę alchemików oczyścić posiadaną w domu biżuterię z domieszki innych stopów metali i wyodrębnić czyste złoto, najlepiej udać się do miejsc, które oferują usługę rafinacji metali szlachetnych. Jeśli jednak wolisz podreperować domowy budżet i sprzedać stary zegarek czy nie noszoną biżuterię, firma Złotagotówka prowadzi skup złota i skup srebra w każdej formie, a cena złota w skupie, jak również innych metali dostępna jest na stronie internetowej firmy.